Philosophy of Leadership

             It was not easy to adjust myself to the "Educational Leadership" program due to late participation in the course for me. I have learned much beneficial information about leadership and impasted my administrative experience during a short period. I want to locate myself in school education life as an experienced leader with global standards. I inspired by the definition of leadership which is passed during my previous training about school administration as “Leadership is a process whereby an individual influences a group of individuals to achieve a common goal” by Rost (1991). Each word was important to me. I was the leader of the school and not only an administrator. The process did not mean not only educational duration, but also a kind of transactional event occurred between me and teachers, students, and parents. Even workers like guards, sweepers, cook, and drivers. I felt that I have changed their life and I inspired them. They affected me also. I learned patience from one, loyalty from another, service from one another. I have many examples from different countries. For example, one class of two students was not listening to lessons, disturbing friends, kicking his teacher and mother. VP. had tried many ways to change student but she was not successful. Complaining to the parents was not a solution. I observed student for a while. He had a twin brother and he was successful and his problematic brother had burn sign on the face. He was told to parents that he was not willing to go to school because as a result of his behaviors principal (me) might expel him. I invited him to my office and I mentioned one by one what he did in the class and at home. He afraid too much and invite him to close. VP and class teacher were expecting traditional process as Pakistani teachers doing but I just hug him (it’s not allowed in the US I know but its Pakistan culture. I hug him like his father) and said that I will not expel him whatever he does and I believe that he will be successful student and I assume him as my son and I will support him every time. I requested him to ask forgiveness from the class teacher, VP and his mother for his wrong actions before he did. After one year, the mother came to school for sharing his thanks to me. He became the shining star of my school and he received certificates of his success. Another boy from Russia was expecting to suicide himself when he came to school. After a few months guidance, he became closer to me. We went to ice hockey games, theaters, cinemas, breakfasts, and dinners. I invited his family to my home and I visited their home. He became an engineer and he continued to come breakfast every Sunday during university to my home. Now he is calling me. He got married and has one daughter. He is expecting to visit Africa with his family and he visited several times my hometown in Turkey.

Leadership cannot be without groups. A leader influences a group of people who have the same targets. Small or large groups can accomplish common goals. We cannot think schools without students, teachers, workers, parent groups. It has meaning with these groups, otherwise, they are just stones without souls.

Leaders should not forget common goals in any institution. One of the goals of students is being successful on the government exam, another is being a good and beneficial member of society. Teachers, parents, workers have individual goals and group goals to achieve. A leader should have attention to direct people to the correct direction. They should arrange training sessions, studies, certificate programs, coaching and mentoring programs to achieve goals easily.

What about my leading style? Did I study my style? Yes, I trained and went to courses to understand my style. One of the famous leading styles, nowadays, is transformational leadership. Am I a transformational leader? Partially, yes. What about other styles? Yes also. How can it be? Yes, I am sometimes an authentic leader, sometimes a servant, sometimes a facilitative, sometimes coaching leader. My dominant leadership style is transformational but I cannot say completely transformational. Gronn (1996) suggested that leaders should be multilingual. Leader should not use just one style and should change sayings and styles according to the situation. This term fits with me. 

What do my friends say about my strengths and my weaknesses? I can set long term goals and train groups according to targets. I have patience, wait and listen without getting bored. I can manage to fund and prevent wastage. I feel responsible for 24 hours and day or night is not important to work. All my friends and workers even students are expecting to work or study with me. I shifted to my apartment and 6 more friends shifted after me. My weakness is talking less. It is enough for me but not enough for my friends. Mostly I work with papers to document and it is my weakness for my friends. Another weakness of mine is one of my strengths at the same time. I can listen to friends without bored but if I listen to the same sentences or repeating phrases, I lost my concentration and just waiting for ending. I am trying to be just and honest. I haven’t received any complain about my actions until today. Just I had one complaint from 10th-grade students about using less humor in the class but I had a reason that they should study for their government exam.  

How can I balance behaviors and improve my character? I think I need to observe successful leaders in history. I need to understand historical leaders like prophets of religions, leaders of historical communities, shining stars of nations like Lincoln, Luther, Ghandi, Ataturk, Ikeda, Mandela, etc. A leader should guide people like a candle. Will burn and enlighten. Just, fair, truthful, grateful, creative, loyal, patient, generous, sincere and many other virtues needed for being a successful leader. Leaders should inspire followers and they should stand together and act together.

A leader should manage people but not be a manager. Just following procedures and asking how and when questions make us just simple managers. Need to ask what and why to guide people. We need to do correct things not only in positive way. We need to change the traditional way coming from ancestors, we need to seek change. Our power should not be just our positional power, power should come from our ideas and vision. Our output is our successful, excellent students. Just coming and going to school is not our target. We need to nurture and cultivate then according to eras requirements (Hart,2005).      

If we are expecting students’ success, we should gain their trust. They should trust our guidance, vision, and hard work. They need to see proper guides during their study and they want to guarantee university and profession that they created for. They should not waste their life. They should go to a job with joy and they should have a smile on their faces during your life. This smile can be just with our guidance. 

I am belonging to the “y” generation and I know my strengths and weaknesses. Today's leader should be trained according to “z” generation those have tablets and mobiles in their hands. The new culture is coming. Do I ready to face? Not yet, but we need to be trained.

As a conclusion paragraph, I can ask myself about what is my target or main goal. I can say with my whole heart that my goal is helping others till the grave. I will try to improve everyone around me and I will push them one level up. In two ways. One in their academic and performance way like providing more training, certificates, degrees, promotions, another in the moral side that they should be perfect human-being with positive moral values.       

References:

Gronn, P. (1996). From transactions to transformations: a new world order in the study of leadership?. Educational Management & Administration, 24(1), 7-30.

Hart, L. B., Hart, L. B., & Waisman, C. S. (2005). The leadership training activity book: 50 exercises for building effective leaders. Amacom Books. 103-105

Rost, J. C. (1991). Leadership for the twenty-first century. New York: Praeger. 

My First Day as a Teacher

I want to think about my first day at my first school instead of the current one. It was my first day in education as a teacher in Russia 23 years ago. The education medium was in English but the subject book was in Turkish, and besides, the syllabus was Russian. We had 8 computers with Windows 95 and they were located in the student hostel, not in school. The school was not secure to keep computers and later on, one school computer was stolen from the VP office. I did not have proper class, books and guide teachers to give proper classes. They had computers in school but they were Russian computers and just for programming. My first helper and guide were our VP. First, he motivated me and guided me about materials, class routines and school procedures. I struggle a lot to set one routine for my classes. I was taking classes during the evening, at the student hostel, the next day I was going to school for filling registers. I got help for my daily and weekly plans after 3 months from my head of the department and he was located in another city with an 800 km distance. The coldest days of Cyberia, I traveled and got help from an experienced ICT teacher. The majority of my job tasks were confusing me. The syllabus was not updated and targets were not clear. I was asking my experienced teacher friends about tasks and procedures that I need in the classes and in daily routines. I observed classes to improve my experience. I could not ask any questions to Russian teachers because they knew just Russian and I knew English and Turkish. I wished to communicate with them and I started learning Russian. I participated in Russian Language lessons of teachers and I observed their teaching style and usage of language, intonation, jests, and mimics. I was learning one language and at the same time, I was learning how to teach. My initial experiences about teaching are the same as Bambrick-Santoyo's (2016) first two phases.

I wished to start in my own country and guide who had the same language as me. The daily language was the challenge I faced. I could not communicate with parents directly. They did not know English and Turkish unfortunately. I did one daily schedule for me and started with learning language. “If I could not communicate with parents, how can I help on time to students’, I thought. I set my routines weekly and daily. I went to training courses done by teaching school which is closer to us, just next building. I am always thankful to our VP. because he guided me to find solutions and gaining experience in a short time.  

Now time is changed. Even my residing continent is changed. We have experience and using government rules and regulations. Kenya is a part of the Common-Wealth group and the education base is British. Just we need to follow government requirements for training teachers. Also, we have own supervising and mentoring system in our schools. Job descriptions are clear.

Now we have weekly, monthly, termly, and yearly training, workshops, and meetings. To improve new teachers faster, we need to encourage learning communities to share the experience with other teachers, to do leadership trainings with examples, to provide proper universal training recourses, to do staff trainings even non-teachings, to provide proper feed-back about evaluation, to provide research-based activities, to apply strategies to improve learning skills, to improve collaboration, to provide safe environment to all members of school, to increase family involvement and to increase education quality (Zepeta, 2017). 

I want to apply for a training program with planned coaching for new teachers. Setting short term targets and long-term targets and training will be helpful for teachers. The basic requirement is classroom language, lesson planning, and culture. First 2 months we can focus on these pieces of training. Need to take demo lessons and give feedback to teachers for correcting mistakes are essential. Long term goals are can be academic training, classroom management, school & government policies. We need to take surveys about completions of the checklist of targets frequently, monthly for example.  

References

Bambrick-Santoyo, P. (2016). Get Better Faster: A 90-Day Plan for Coaching New Teachers (Kindle Location 3599). Wiley. Kindle Edition.    

Zepeda, S. J. (2017). Instructional supervision: Applying tools and concepts. Routledge. P 97.

Okul Kültürü, Performansa Etkisi ve Liderin Rolü

Kültür kelimesi, zirai bir kavram olan ve toprağı sürmek, ekmek, yetiştirmek anlamına gelen ve kaynak olarak Yunanca “colere” kelimesinden İngilizceye geçen “Cultivate” kelimesinden türeyen bir kelimedir (Pheysey,2002:3-4). Kültür, tarihsel, toplumsal gelişme sürecinde oluşan bütün maddi manevi değerler ile bunları oluşturmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars ve ekindir (TDK,2013).

Okul kültürü, inançlar, değerler, gelenekler, davranış kalıpları, iklim ve çevre gibi farklı değişkenlerden oluşmaktadır. Okul kültürü kavramı yeni değildir. Williard Waller, 1932 de “Her okulun kendine göre bir kültürü vardır. Bunlar, şahıslar arası karmaşık ritüeller, gelenekler, rasyonel olmayan cezalar, ahlaki davranışlardır. Gerçekçi olmayan savaşlar, takım faaliyetleri, sıra dışı törenler gibi bazı oyunlar. Bazı gelenekler okullarda gözlemlenir” diyerek bugünkü okul kültürüyle örtüşen çıkarımlarda bulunmuştur.  

Okul kültürü, okulda bulunan tüm bireyleri aynı hedefler doğrultusunda seferber eden ve okuldaki tüm eylemlerin arkasında bulunan görülmeyen bir güçtür. Kültür, okul bireyleri için neyin önemli olduğunu, nasıl düşünmeleri ve hissetmeleri gerektiğini ve nasıl davranacaklarını belirler ve yönetir (Turner&Crang,1999:1-14).

Okul kültürü, aynı zamanda okulunda içinde olduğu kültürü yansıtır. Öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer çalışanların motivasyonunu ve başarısını etkiler. Öğrencilerin öğrenmesine değer veren okullardaki kültürün ortak özelliklerinin; paylaşılan amaç ve değerler, sürekli öğrenme ve gelişme ile ilgili normlar, işbirliğine önem veren meslektaş ilişkileri, ortaklaşa problemleri çözmek için fırsatların aranması ve deneyimlerin kıskançlık duyulmadan paylaşılması gibi boyutlardan oluştuğu gözlemlenmiştir (Zhu&Li,2011). Öğrencilerin başarısına endekslenmiş bir okul kültürü sayesinde öğrenci başarısının arttığı gözlemlenmiştir.

Okul kültürünün temelleri bazı sorulara verilecek cevaplarla daha sağlam belirlenebilir (Caldwell &Spinks,1992). Bu sorular:

1-   Eğitimin amacı nedir?

2-   Bu amaçlara ulaşmada okulun rolü nedir?

3-   Okulun eğitim programlarında hangi tür bilgi, beceri ve tutumlara değer verilmektedir?

4-   Okul ile içinde yer aldığı toplum ve yönetim arasındaki ilişkiler nasıldır?

5-   Okul öğrencilerin ihtiyaç ve beklentilerini ne ölçüde karşılamaktadır?

6-   Bir öğrenci nasıl öğrenmelidir?

7-   Okul içindeki bireylerden hangi tür davranışlar ve ilişkiler arzulanmaktadır?

Okul kültürü, milli ve manevi değerler, öğretim ve öğrenme felsefesi, başarıyı ve kusursuz bir insan yetiştirme ideolojisi temelli somut olmayan temellere toplumla etkileşime girerek  somut ifadeler ve semboller kullanılmasıyla oluşur. Okul kültürünün oluştuğu amaçlar ve hedefler, program, dil, metaforlar, başarı veya fedakarlık hikayeleri, kahramanları ve yapılarıyla kavramsal veya sözel olarak, ritüeller, merasimler, öğretme ve öğrenme, operasyon süreçleri, kural ve düzenlemeler, ödül ve cezalar, sosyal ve psikolojik destekler, aile ve toplum etkileşimleri gibi davranışsal olarak, tesis ve ekipmanlar, hatıratlar, şeref defterleri, arma ve sloganlar, üniformalar gibi görsel ve maddi semboller gibi göstergelerle anlaşılır.

Okul Kültürü ve Performans:

Etkili okullar, örgütün kahramanları, inançları, değerleri, gelenekleri, tören ve seremonilerine dayalı olarak oluşan güçlü bir örgütsel kültüre sahiptirler. Etkili okulun en önemli göstergesi okul çalışanlarının her yönüyle yüksek performans göstermesidir (Deal & Kennedy, 1983). Yüksek performans odaklı kültürün özellikleri aşağıdaki gibidir:

Çalışanların güveninin kazanılması adına

·      Başkalarının onuruna saygı

·      Birbirlerinin yeteneklerine güvenme

·      Birbirlerine önem verme

·      Bütünlük: Biz duygusuna önem verme

Duygusal zeka kültürü yerleştirme adına

·      Değerlere sahip olma ve bütünlük

·      Birbirini dinleme ve danışarak iş yapma

·      Aşağıdan yukarıya stratejisi uygulama yani bireylerin düşüncesini gerçekleştirmeye çalışma

Derin ve güçlü paylaşılan amaçlar adına

·      Ortak değerler ve inançlar

·      Odaklanmalar ve davranışlar

·      Tören seremoni ve hikayeler

·      Ağlar

Okullarda performansı artırmak için politika ve prosedürler üretmek yerine bireyleri değerler ve normlar etrafında toplamalıyız. Belirli gelenekleri takip etmek yerine üretkenliği ön plana çıkarıp sınırları kaldırmalıyız. Performans kriterleri belirlemek yerine bireylerin ufkunu açacak hikayeler ve metaforlarla motive etmeliyiz. Yönetmek yerine liderlik yapmalıyız. Hiyerarşik yönetim yerine liderlik ilişkilerine önem vermeliyiz. Öğretime odaklanmak yerine bireylerin (öğrenci, öğretmen ve çalışanlar) öğrenmesine ve gelişmesine önem vermeliyiz. Bireyleri kontrol etmek yerine güveni tesis etmeliyiz. Emirlere uyuyormuş gibi yapılan dışsal motivasyon yerine bireyin kendini kontrol edeceği içsel motivasyona önem vermeliyiz. Bireyler deha bile olsa bireysellik yerine işbirliğini, ortak iş görmeyi ön plana çıkarmalıyız. Sayıların elbet önemi vardır ama sayı yerine kaliteyi ön plana çekmeliyiz. Dışa dönük hesap verme yerine içten kendine hesap veren bireyler yetiştirmeliyiz. Sayısal gruplar oluşturmak yerine kabiliyetlerine göre problemleri çözebilecek takımlar kurmalıyız.

Okul Kültürü ve Liderlik:

Lider, grup üyeleri tarafından hissedilen, ancak netleşmemiş ortak düşünce ve arzuları, benimsenir bir amaç biçiminde ortaya koyan ve grup üyelerinin gizil güçlerini bu amaç etrafında etkinliğe geçiren kimsedir (Celep,2004). Etkili liderlik, güçlü öğrenme ve performans kültürüne sahip bir okulun belki de en önemli özelliğidir. Okul yöneticisinin kültürel liderliği, okuldaki öğretmen ve öğrencilerin daha uygun bir okul kültüründe çalışmalarına olanak sağlar. Liderler önemli toplumsal değişimleri ve eğilimleri sezebilmelidir. Lider olarak müdürler, okul kültürünün şekillenmesi adına çok farklı roller üstlenirler. Bu roller teknik ve sembolik olarak iki ana başlıkta incelenmiştir. Bunlar:

Teknik roller

1-   Örgütsel planlamacılık

2-   Kaynak sağlayıcılık

3-   Program koordinatörlüğü

4-   Personel ve diğer unsurların denetçiliği 

5-   Bilgi ve fikirlerin dağıtıcılığı

6-   Anlaşmazlık veya çatışma çözücülüğü

7-   Okulun koruyuculuğu

8-   Karmaşık sorunları sistematik yaklaşımlarla çözen analist

Sembolik roller

1-   Geçmişteki hikayeleri araştırma (tarihçilik)

2-   Mevcut norm ve değerleri ortaya koyma (Antropoloji)

3-   Temel amaçları dile çevirme (Vizyoner)

4-   Semboller ve simgeler ile değerler üzerine dikkat çekme.

5-   Şekillendiricilik. Ritüeller, gelenekler ve seremonilerle okul kültürünü şekillendirme.

6-   Kullandığı dil ile temel değerleri ve amaçları dile getirme( Şairlik)

7-   Sosyal olaylarda kilit rol oynama (Aktörlük)

8-   Örgütsel çatışmalarda ortaya çıkan yaraları sarma (Doktorluk)

Bu roller çok kritiktir ve yerinde ve zamanında üstlenilmelidir. Her müdür bütün rolleri mutlaka üstlenir. Hazır olması gerekir. 

Pheysey, D. C. (2002). Organizational cultures: Types and transformations. Routledge.

TDK. (2013). Güncel Türkçe Sözlük. 18.04.2013 tarihinde http://www.tdk.gov.tradresinden alındı.

Turner, J., & Crang, C. (1996). Exploring school culture. Centre for leadership in learning, 1-14.

Zhu, C., Devos, G., & Li, Y. (2011). Teacher perceptions of school culture and their organizational commitment and well-being in a Chinese school. Asia Pacific Education Review, 12(2), 319-328.

Caldwell B & Spinks J 1992. Leading the Self-Managing School. London: The Falmer Press.

Deal, T. E., & Kennedy, A. A. (1983). Culture and school performance. Educational leadership, 40(5), 14-15.

Celep, C. (2004). Dönüşümcü liderlik [Transformational leadership]. Anı Yay. Ankara, Turkey.

Eğitimde Yaratıcılığı veya Üretkenliği Artıracak Aktiviteler

Evet, insanda mevcut olan fakat ortaya çıkarılamamış, çekirdek halinde kalmış kabiliyetler tetiklenebilir ve inkişafı sağlanabilir. İlköğretimde ve lisede öğretmenler öğrencilerini geleceğe ancak kabiliyetlerini parlatarak hazırlayabilir. 

Beraber yapacağımız bireysel aktiviteler gruplar için de kullanılabilir ama grup aktivitelerinin çoğu bireyler için uygun olmayabilir. Gruptan kasıt 4-7 arası öğrenci sayısıdır.

·      Temel Fikir Geliştiren Aktiviteler: 

1-   Çıldırın.

Her insanın derinliklerinde müthiş çılgın fikirler vardır. Arkadaşlarla beraber derinlere daldıkça birçok çılgın fikrin ortaya çıktığı görülür. Bu çılgın fikirleri günümüzdeki problemler için nasıl etkili bir çözüm olarak kullanabiliriz? Çılgınlaşın, aptalca olsun hatta gülünç olsun önemli değil. Sonuçta fikirlerle problemleri eşleştirin.

Aktivitenin asıl amacı 4-7 kişi arası grubun elden geldiği kadar çılgın fikir üretmesidir. Bu aktivite sayesinde ufukları açılacak ve farklı aktiviteler üretme yoluna gireceklerdir.

Öğrencilerin ihtiyacı olan birkaç boş kağıt, kalem, bant, varsa yapışkan kağıtlardır. 

Aktiviteden önce öğrencileri mutlaka bilgilendirmek ve mümkünse yapacaklarını bir kağıda yazıp vermek gerekir. Süresi 40-45 dakika arası olabilir.

Aktiviteye başlamadan gruplara “Çılgın fikir nedir? Normal düşünceden fakı nedir? Bir fikir neden çılgın olur? Problemlerin çözümünde çılgın fikirler kullanılabilir mi? Çılgın fikir kullanmanın avantajları ve dezavantajları nelerdir?” gibi sorular sorulmalıdır.

Hazırlıklar bittikten sonra öğrencilere bir problem söylenir ve fikirleri talep edilir. Mesela: Ürettiğimiz bir malzemeyi insanlara nasıl daha fazla satarız? Diye soralım ve öğrencilerden çılgın fikirler bekleyelim. Gelen fikirler:

·      Ürünlerimizi almazsanız sizi ‘Uzun bir tatile göndeririz

·      Ürünlerimizi almaları için müşterilere bir milyon lira veririm

·      Her ürün alana 3 dilek hakkı veririm

·      Televizyonlarına ürünlerimizi aldıracak bilinçaltı reklamlar veririm.

·      Mafya tutar zorla aldırırım

·      Herkese doğum günü hediyesi olarak ürünümüzü postalar sonra faturasını gönderirim 

Gibi fikirler gelecektir. Bu fikirleri öğrencilerle beraber normal hayatta uygulanabilecek formata dönüştürürsek

·      Çok fazla alışveriş yapan müşterilerle şirketi zor sokmayacak küçük geziler düzenlenebilir.

·      Müşteriler arasında çekiliş düzenleyip küçük hediyeler dağıtılabilir veya dilek seçenekleri hazırlanıp bir dilekleri yerine getirilebilir.

·      Küçük indirimler yapılabilir.

·      Aile indirimleri yapılabilir.

·      Müşterilerin isteklerine yönelik yeni ürünler üzerinde çalışılabilir.

2-   Güzel Fikir Günlüğü

Güzel fikirler anlık ortaya çıkan yaratıklardır. Bazen tam ortasından vururuz, bazen ele geçiririz bazen de kaçarlar kaybolurlar. Beynimiz çok gizemli çalışır. Hiç beklemediğimiz zamanlarda bazen duşta, bazen araba kullanırken bazen de uyanır uyanmaz çok acayip fikirler gelir aklımıza. Bazen bir probleme çözüm üretememek bize sıkıntı verir bazen de aklımıza gelen güzel fikirleri unutmak. Bu problemlerin çözümü aslında akla gelen güzel fikirleri kaydetmek. 

Aktivitenin amacı aslında yeni ve güzel fikirler üretmek ve diğer grup üyelerinin de fikir üretmesine yardımcı olmak. 

Sınıf mevcuduna göre öğretmen öğrencileri 4-7 kişi olacak şekilde gruplar. Gerekecek kalem, kağıt, yapıştırıcı ve yapışkan kağıtları dağıtır. Genel malzemelerin yanında her öğrenciye bir hafta öncesinden birer defter verir. İsteyen öğrenciler kayıt da yapabilir. 

Öğretmenin öğrencilerini bir hafta öncesinden aktiviteye hazırlaması gerekir. Defter vererek akıllarına gelen fikirleri kaydetmesini ister. Defterlerini kolay ulaşabilecekleri şekilde her zaman yanlarında bulunması gerektiğini hatırlatır. Aktivite gününde öğrenciler defterlerindeki fikirleri karşılaştırırlar ve benzer, tekrar eden fikirleri birleştirirler. Hep beraber en güzel üç fikri seçerler ve diğer gruplara sunum yaparlar. Bütün gruplar dinledikleri fikirler içindeki en güzel fikri seçip kazananı ilan ederler. Daha sonra değerlendirilmek üzere bütün defterler toplanır.

Dersin sonunda öğrencilere defter tutmanın avantajları ve dezavantajları sorulur. Daha sonra: 

·      Bu aktivitede en faydalı bilgi neydi?

·      Aktivitede sıra dışı olan neydi?

·      Bu aktivitede öğrendiklerimizi hayatımıza nasıl tatbik ederiz?

·      Birle on asında bir puan vermek istersek bu aktiviteye kaç veririz?

·      Ne öğrendik?

·      En enteresan fikir sizce neydi?

Gibi sorular sorulabilir. 

·      Tetikleyici Aktiviteler: İlgili ve İlgisiz Uyarıcılar

Tetikleyici aktiviteler beynimizdeki fikirleri hareketlendirecek, aklımıza takılmalarını sağlayacak ve tahrik edecektir. Emin olamadığımız hatta varlığını bile bilmediğimiz beyin kabiliyetlerimiz ortaya çıkacaktır.

Tetikleyiciler sizi fikir üretmeye sevk edecek herhangi bir nesne veya düşünce olabilir. Mesela yeni bir fikir üretmek istiyorsunuz ama aklınıza bir şey gelmiyor. O esnada sokağa bir kamyon giriyor ve siz kamyonu izliyorsunuz. Birden taşımacılıktaki bir problemle ilgili çözüm aklınıza geliyor. 

Özlü sözler, deyimler, kelimeler, nesneler ve resimler bu tür aktivitelerde tetikleyici olarak kullanılabilirler. 

Fikir üretilirken müdahale edilmemelidir ve her bir tetikleyici aktiviteden sonra topluca değerlendirme yapılabilir.   

3-   Tetikleyici Resim

Aktiviteye başlamadan önce unutulmamalıdır ki her insanın düşünceleri, duyguları, kabullenmeleri ve karakterleri farklıdır. Bir resim bir kişiyi farklı düşüncelere yelken açtırırken diğerine hiçbir şey ifade etmeyebilir. Aktivitede resimler yerine kelimeler de kullanılabilir. Bazı öğrencilerde kelimeler resimlerden daha çok etkili olabilir. 

Aktiviteye başlarken öğrencilerimizi sınıf mevcudumuza göre 4 ila 7 kişi olacak şekilde gruplandırırız. Kağıt, kalem, bant ve yapışkan kağıtlarımızı dağıtırız. En az dört farklı dergiden kestiğimiz içerisinde insan olmayan resimleri gruplara dağıtırız. Daha önce elimizle çizdiğimiz bir yel değirmeni resmini tahtaya yapıştırıp veya çizip bu yel değirmeniyle alakalı resmi veya resimleri ellerindeki resimler arasından seçmelerini isteriz. Resimleri kesmeden doğrudan dergileri de dağıtabiliriz. 

He grup sırayla resmini gösterip tahtadaki resimle nasıl bir bağlantısı olduğunu, konseptini ve prensiplerini anlatır. Burada önemli olan fikir üretmektir, doğru veya yanlış olduğunu tartışmak değildir. Bütün grupların düşünceleri alındıktan sonra hangi grubun düşüncesinin orijinal olduğu sorulur. Mutabakat sağlanırsa o resim ve hikayesi yazılıp panoya asılabilir. Hatta bütün düşünceler yazılıp asılabilir. Ders sonunda her aktivitede yapılan sorularla değerlendirme ve tartışma kısmı yapılabilir. Görsel zekası olan öğrenciler bu aktivitede daha aktif olacaklardır.

4-   Tetikleyici Eşyalar 

Her insanın hayatında birçok eşya var. Çevremiz eşyalarla kuşatılmış durumda. Eşyasın hayat muhtemelen çok sıkıcı olurdu. Hemen hemen her eşya bize farklı algılar sunar.

Dokunuruz, duyarız, görürüz, tadına bakarız, koklarız. Bazıları bize lezzet verir, bazıları acı. Etrafımızdaki nesnelerle farklı şekillerde etkileşimlere gireriz ve bu etkileşimler bizim kişiliğimizi, karakterimizi etkiler.

Aktiviteye başlamadan önce gereken kağıt, kalem, bant ve yapışkan kağıt gibi malzemeleri dağıtırız. Önceki aktivitelerden farklı olarak çevremizde bulduğumuz birbiriyle ve problemimizle alakasız boru, oyuncak, süpürge, biblo, ampul, radyo, telefon, kutu, saat gibi nesneleri toplarız. 

Her grubun masasında 5 veya 6 nesne olacak şekilde dağıtırız. Örnek senaryolu açıklama kağıdını katılımcılara dağıtırız. Önce katılımcılar her nesnenin fiziki ve duygusal anlatımı yaptırılır. Ne için kullanılabileceğiyle alakalı fikirleri sorulur. Masa üstündeki 5-6 nesnenin kullanılabileceği 20 ye yakın fikir beklenir. 

Örnek senaryo yazılırken bir oteldesiniz ve otel odasındaki nesnelerle bir restoran veya uzay mekiği odası için gereken malzemeler varmış gibi düşünülebilir.   

·      Birleşik Aktiviteler

Farklı aktiviteleri birleştirmek demek bazen yeni bir aktivite ortaya koymak bazen de diğerlerine benzer hiçbir orijinalliği olmayan bir aktivite ortaya çıkarmak demek olabilir. Bu neleri birleştirdiğiniz ve kimlerin neticeyi gözlemlediğine bağlıdır. Bakış açısına bağlıdır.

Bütün yenilikler bireylerde farklı fikirlerin tetiklenmesine sebep olabilir. Aktiviteyi hazırlayanların üretkenliği ve kabiliyetleri, bu birleşimleri farklı kılar. 

Tetikleyici aktiviteler öğrencileri doğrudan fikir üretme adına harekete geçirirken, birleşimler dolaylı yoldan fikir üretmeye fayda sağlarlar.

5-   Birleşik Konuşma

Bu tip aktivitelerde fikir üretmek yerine kelimeleri verip fikir üretme istenir. Yani önce isimler verilir sonra fikirler üretilir. Mesela bir tost imalatçısı yeni bir ürün çıkarmak istiyor ve ismini ‘Kızarmış-Ekmek’ koyuyor. Gruptan ürünün detaylarını oluşturmaları isteniyor.

Her aktivitede olduğu gibi önce öğrencilere bilgilendirme yapılır. Hazırlanan bilgi notu ve açıklama öğrencilere verilir. 

Öğrenciler mevcuda göre 4 ila 7 öğrenci arasında gruplara bölünür. Kağıt, kalem, bant ve yapışkan kağıtlar dağıtılır. 

Verilen bilgi notundaki kelimeleri kullanarak öğrencilerden problemle alakalı çözümler üretmeleri istenir. Her grup ayrı ayrı kendi çözümlerini üretir. 

Grup içinde her birey sırayla bir kelime grubu alır ve fikirler üretir.

Aktivite sonunda bütün üretilen fikirler kaydedilir ve diğer gruplarla karşılaştırılarak analiz edilir. ‘İyi’ veya ‘kötü’ gibi bir değerlendirilme yapılmaz. 

Vakit varsa grup içi tetikleyici kelimeler kullanılarak farklı fikirler de üretilebilir. 

Aktivitenin Bilgi Notu  

Siz bir kahve fincanı üreticisiniz ve yeni bir fincan üretmek istiyorsunuz. İki grup kelimeniz var. Birinci grup kahve fincanıyla ilgili, diğer grup da müşterilerle ilgili. 

Birinci grup:                            İkinci Grup:

Tutacak                                   Gergin

Sıcak                                        Bağımlı

Logo                                        Krem ve Şeker

Parçalanabilir                          Kahve çekme

Dökülmek                                Taşıma 

Yukardaki bilgi notunu kullanan öğrenciler aşağıdakilere benzer fikirler üretebilirler.

·      Kanabilir tutacaklar müşterilerin gerginliğini azaltabilir (Tutacak/Gergin).

·      Katlanabilir tutacaklarla kolaylıkla krem ve şeker ilave edilebilir (Tutacak/Krem ve Şeker).

·      Katlanabilir tutacaklı kahve fincanının ve çekilmiş kahvenin buluştuğu yer (Tutacak/Kahve çekme) .

·      Kolay taşımak için kahve fincanınızı parçalara ayırın (Parçalanabilir/taşıma)

6-   666

Bu aktivitede zar kullanacağız ama bunun kumar oynamakla bir ilgisi olmayacak. Sadece rasgele kelime seçimi yapabilmek için kullanacağız. Üç zar alıp farklı renklere boyayabiliriz. Her öğrenci grubuna vermek için önceden senaryomuza uygun üç adet altılı kelime grubu oluştururuz. Mesela, yeni çeşit bir çorba üreteceksiniz. Kelime gruplarımız aşağıdaki gibi olabilir.

Beyaz Zar                               Yeşil Zar                                  Kırmızı Zar

1- Ezogelin                              1- Öğle yemeği                       1- Metal silindirler

2- Gizli malzemeler                2- Ödül kazanmış                    2- Egzotik beslenme

3- Özel sipariş                         3- Sıvı besin                            3- Sağlıklı ve zengin içerikli

4- Geleneksel spor                  4- Çocuk partisi                       4- Zengin tat

5- Güvenlik zamanı                 5- Zayıflatıcı                           5- Annenizin çorbası

6- Şuruplar                              6- Ücretsiz çözüm                   6- Eğlence dolu

Sınıfın mevcuduna göre 4 ila 7 öğrenci arasında gruplar hazırlanır. Her zamanki gibi gereken malzemeler dağıtılıp, hazırladığımız kelimelerin bulunduğu bilgi notu verildikten sonra öğrencilerle yapacağımız aktivite anlatılır veya üzerinde aktivitenin nasıl yapılacağını anlatan el kağıtları dağıtılır. 

Bir tane soru verilir ve bu soruyla ilgili veya ilgisiz üç grup kelime grubu oluşturmaları istenir. Her grupta 6 kelime olması şartıyla. Her kelimeye sıra numarası verilir ve gruplara beyaz, kırmızı ve yeşil isimleri verilir. Örnek olarak hazırladığımız çorbayla alakalı bilgi kağıdı dağıtılır ve kısa bir alıştırma yapılır. Zarlar atılır ve gelen zarların numaralarına göre öğrencilerin fikir üretmesi istenir. Mesela:

·      Tadı özel, sağlık deposu gizli içerikli çorba (2-3-3)

·      Her spor aktivitesinden sonra içebileceğiniz çorba (4-5-3)

·      Çorba kutularının hepsinde farklı anne resimleri var (5-1-5)

·      İlaç gibi tavuk çorbası kutusu (6-5-4)

·      İçinde özel hediyeler bulunan çorba kutuları (1-6-4)

Gibi cümleler üretebilirler.

Kendi hazırladıkları kelimelere göre üretilen fikirler kağıtlara yazılır ve çıkan kelimelerle alakalı farklı fikirleri sorulur. Ortaya çıkan fikirler panoda gösterilmek üzere kaydedilir.

Her aktiviteden sonra o aktivitenin orijinallikleri mutlaka öğrencilere sorulmalıdır. Farklılıklar, hayata nasıl uygulanabileceği, verilebilecek not, gelecekte kullanabileceğimiz farklı aktiviteler, öğrendikleri, üretilebilecek yeni fikirler mutlaka sorulmalıdır. 

·      Serbest Akla Getirme Aktiviteleri

Masmavi bir gökyüzü ve mutlu bir gün. Gülümseyin ve olacakları seyredin.

Hiçbir şeye takılmayın ve her ne olursa olsun devam edin. Aklınızdan fikirlerin akmasını engellemeyin. Yeni ve güzel fikirlere beden giydirin, temel gibi kullanın ve üzerine binalar yapın. Düşüncelerini özgürleştirin ve diğer güzel düşüncelerle buluşturun.

Yukarıdaki cümleler ‘Masmavi bir gökyüzü’ ile başlayan serbest akla gelme aktivitesine örnek cümlelerdir. Mantıklı olmayabilir ama içerisinde birçok uyarıcıyı ihtiva etmektedir. ‘Masmavi gökyüzü’ bir çok uyarıcının ortaya çıkabileceği geniş potansiyelli bir örnektir. İnsanların üretecekleri hayal güçlerine bağlıdır. İnsanların beyin güçlerini ve düşünce hızlarını artırmak için ideal aktivitelerdir.

7-   Akıl Haritası

Aktivitemize başlamadan önce ‘bir tost nasıl hazırlanır’ ana hatlarıyla yazalım. Neler yazabiliriz:

I- Sucuğu buzdolabından çıkarın

II- Bıçak alın

            a- sucuğun etrafındaki zarı temizleyin

            b- yetecek kadar dilimleyin.

III- Tost ekmeğini alın

            a- iki adet ekmek dilimi çıkarın

            b- tabağın üzerine bırakın

IV- Dilimlenmiş sucuklarla bir dilimin üzerini kaplayın

V- İkinci dilimi üzerine kapatın

VI- Tost makinesini ısıtın

VII- Hazır olunca tostu üzerine koyun ve kapatıp bastırın.

VIII- Ekmekler kızarınca tostu makineden alın

IX- Tost makinesini kapatın

X- Afiyetle yiyin.

Bu akış şemasını hazırlarken muhtemelen çok vakit kaybettiniz ve tekrar ve tekrar basamaklara dönüp bir şeyler ilave ettiniz. Akış şeması hazırlamak beynin sol kısmının vazifesidir. Mantık, sıralama, analitik işlemler beynin sol tarafıyla, sezgisel, hayali, ve yaratıcı yani üretken aktiviteler ise beynin sağ tarafıyla ilgilidir. Akış şemasını çıkarmakla beynin sol tarafını, yeni basamaklar ilave etme ve her basamağın detaylarını düşünerek de beynin sağ tarafını çalıştırırız.  

Aktivitemize başlamadan önce örnek bir akıl haritası çizimi yapmamız gerekir. 

Örnek Akıl Haritası El Kağıdı

Problemimiz: Kusursuz yatak nasıl hazırlanmalı?

John Wiley&Sons a ait 2005 yılında hazırlanmış yukarıdaki resim örnek bir harita olarak verilebilir. 

Öğrencilerinize gereken aktivite malzemelerini dağıttıktan, gruplara ayırdıktan ve örnek resmi verdikten sonra resimdeki problemleri listelemelerini isteyebilirsiniz. Gerekli şahısları, işlemleri, olayları, zaman çizelgelerini, beklentileri, sonuçları yani problemi çözecek her gerekeni ilave etmelerini isteyin. 

Her gruptan üçer adet problemi yazmalarını isteyin ve problemlerin kaynağı olan elementi bulmalarını isteyin. Yani hedef ana problem olmalı. Bu problemi çözmek için resme ilaveler yaptırın. Gereken yeni kelimeleri uzun bir çizgi çizerek ilave etmelerini isteyin. Ana konulara ve alt konulara ilaveler yaptırın. Yeni fikirleri diğerleriyle paylaşın.

Her aktivitenin sonunda yapıldığı gibi, bu aktivitenin kazanımlarını, hayatta nasıl kullanılabileceğini sorun ve hep beraber değerlendirin. 

·      İlgili Uyarıcılı Beyin Fırtınası

Alex Osborn tarafından prensipleri ortaya koyulup, popüler hale gelen beyin fırtınasının etkili olabilmesi için aşağıdaki dört prensibe dikkat etmek gerekir. 

1-   Fikir üretimi esnasında hiçbir değerlendirme yapmayın. Fikirleri listeledikten sonra tek tek değerlendirin. Bu size pozitif bir atmosfer sağlar.

2-   Ne kadar çok fikir üretirseniz o kadar çok kaliteli fikirler ortaya çıkar. 500 fikrin içerisinden güzel fikir çıkma ihtimaliye 5 fikir arasından güzel fikir çıkma ihtimali aynı değildir. Üretin-değerlendirin.

3-   Fikirler ne kadar sıra dışı olursa, o kadar çok yeni ve orijinal fikir çıkma şansı artar. Zihninizi serbest bırakın, çılgın düşünün. Daha sonra değerlendirme safhasında yeni fikrin çerçevesini çizersiniz.

4-   Mevcut fikirlerden yeni fikirler üretmek, yeni fikirlerin temelini sağlamlaştırır. Mevcut fikirleri toplayın, çıkarın, değiştirin, ilerletin, geriletin, büyütün, küçültün… IQ’nuzu artırmış olursunuz.

8-   Şapkanı Ver

Aktiviteye başlamadan önce aşağıdaki gibi örnek bir aktivite notu hazırlamamız gerekir. 

Örnek Şapkanı Ver El Notu:

Mesela siz bir imalathanede su şişeleyip satıyorsunuz. Ürettiğiniz mamulün özellikleri:

·      Şişenin üstünde vida yivi var

·      Su filtrelenmiş ve tertemiz

·      Şişe kolaylıkla geri dönüştürülebilir.

·      Farklı aromalar suyun tadını artırabilir.

·      Şişe kırılmaz ve camdan hafif.

Bu maddeleri yazıp şapkaya koyuyoruz ve arkadaş grubumuza incelemeleri için veriyoruz. Karşı grup da aşağıdaki fikirleri üretiyor:

·      Musluğa benzeyen yeni bir şişe üretin.

·      Ne kadar temiz ve saf olduğunu gösterir reklamlar yapın.

·      Farklı lezzetleri göstermek için farklı renkte şişeler kullanın.

·      Çıkartmalarına içinde bulunan meyvelerin resimlerini koyun.

·      Şişenin kırılmayacağını göstererek reklamlar yapın.

Her zamanki gibi gerekli malzemeleri verip, önek aktivitemizi de inceledikten sonra gruplara yeni bir ürün seçmelerini ve bunlar hakkında en az beş cümle yazmalarını isteyin. Sonra bu bilgileri bir şapkanın içine veya başka bir kutu, torba vs. koyup karşı tarafa vermelerini isteyin. Karşı tarafın da bu fikirlere ilaveler ve çözümler üretmesini isteyin. Bütün gruplar karşılıklı cevaplarını üretince cevapları alın ve panoda sergileyin. Karşılıklı görüşebilirsiniz de. 

Aktiviteden sonra değerlendirmelerinizi yapın. Bu aktivitede beyin fırtınası ve beyin yazma faaliyetleri yapıldı. Bu faaliyetleri hayatımızda nasıl kullanabiliriz sorusu mutlaka sorulmalıdır. 

VanGundy, A. B. (2008). 101 activities for teaching creativity and problem solving. John Wiley & Sons.