Eğitimde
işbirliği acaba gerçekten geliştirilmesi gereken 21. yüzyıl kabiliyetlerinden birisi
mi?. Sadece işbirliğine yoğunlaşmayıp, Eğitimde işbirliğinin ve beraber
çalışmanın önemine değinmek gerekir. Genel manada takım çalışmasının faydaları
ve takım fertleri arasındaki sinerji izah edilmesi gereken konu başlıklarından
aslında. Eğitimdeki işbirliğini dünya nasıl anlıyor, kategorilerini, tarzlarını,
hatta işbirliğiyle problem çözmeyi nasıl yapıyorlar gibi ayrıntıları bilmek
okulumuzda işbirliğini mutlaka artırır. Unutmamak gerekir ki, üretkenlik ve
sorgulayıcı düşünce işbirliğinin parçalarıdır.
Evet işbirliği, eğitimden
sonuç almak isteyenlerin üzerine düştüğü, 21. yüzyıl için anahtar bir
kabiliyettir(Wagner,2008;Trilling&Fadel,2009). Dede’nin (2010) de bahsettiği gibi işbirliğinin doğası
karmakarışık bir kabiliyetler bütünü şeklinde gelişmeye devam ediyor. İşyeri
çalışanlarının yuvarlak bir masa etrafında bir problemi yüz yüze konuşmasından,
ikili görüşmelere kadar ortak yapılan bütün işler bugünkü medeniyetin temel
taşlarından biridir ve bu ortak iş yapma kültürü gelişmektedir.
“Bu beraber iş yapma
potansiyeli eğitimde nasıl kullanılabilir” sorusunu bugünün eğitimcileri devlet eğitim politikası
haline getirmeye çalışmaktadır. Anaokulundan üniversiteye kadar her sınıfta,
eğitimden sorumlu insanlar yeni uygulamalar geliştirmeye çalışmaktadır. Geçen
yirmi yılda gelişmiş ülkelerde takım çalışmalarına önem verilmiştir. Gruplar
arası çalışma ve teknoloji gelişiminde kabiliyet gruplarının kullanılması için
iş başvurularında grupla çalışabilecek kişiler tercih edilmeye başlanmıştır(Stuart&Dahm,1999). İş bitirebilen takımlar, beraber
öğrenebilme kabiliyetine sahip hızlı kavrayabilen bireylerden oluşur(American Management
Association,2010).
Sinerji
TDK(2013)
tarafından artı güç, görevdeşlik ya da bir işi yapmak ve sonuçlandırmak için
varılan ortak istek veya güç olarak tanımlanan sinerji kısaca ortak güç ya da
enerji işbirliği anlamına gelir. Sinerji oluşması için ortak bir hedefe ve
takım arkadaşlarına ihtiyaç vardır. Sinerjiyle üyelerin bireysel güç
toplamından daha fazla bir enerji açığa çıkar(George&Jones, 2005).
Halk arasında “Bir elin nesi var, iki elin sesi var”
ifadesi sinerjiyi özetler.
Köylerdeki imece kavramı sinerjinin toplumda hayat bulmuş halidir. İnsanlar
kendi başına bitiremeyecekleri işleri beraber kısa sürede yaparlar.
Tanım
ve Modelleri
Literatürdeki en
yaygın tanımı Roshelle ve Teasley (1995) tarafından “Bir problemin çözümünde katılımcıların anlaşarak
gösterdiği koordineli, senkronize faaliyetlerin tamamı” olarak yapılmıştır. “Hedefe ulaşmak için ortak yapılan
faaliyetlerin tümü” tanımı
Hesse, Care, Sassenberg, Griffin ve arkadaşları (2015) gibi eğitimciler
tarafından yapılmıştır.
Kuhn (2015),
işbirliğini iki kategoriye ayırır. İlkinde “Uzun soluklu gözlem”den bahseder. Etkili bir problem çözümü ve entelektüel
gelişim için bir işbirliği süreci gereklidir. Problemi kavramayla alakalı
bireylere gerekli tanımlar, teoriler ve bakış açıları verilmeli ve gelişimleri
gözlemlenmelidir. Öğrenciler, öğretmenler, idareciler ve veliler işbirliği için
eğitilmelidir.
İkinci kategoride
ise işbirliğiyle öğrenme, ufuk açıcı olmalıdır. Rekabetçi, bireysel ve işbirlikçi
öğrenme gibi genel üç öğrenme davranışı geliştirilmelidir. Beraber öğrenme
kabiliyeti bireyde baskın olmalıdır ve geliştirilmelidir (Johnson, Johnson& Holubec, 1993).
İşbirliğiyle
öğrenen grupların beş ortak özelliği: birbirlerine pozitif bağımlılık, yüz-yüze
etkileşim, Grup hedeflerine ulaşma adına bireysel sorumluluk, iletişim kanallarını
kullanma kabiliyeti, grubun başarısını artırmak için bireysel değerlendirmedir(Johnson&Johnson,1995).
Eleştirel düşünme
ile iletişim arasındaki ilişkiyi ölçebilmek için Gokhale (1995), bir problemi
çözme görevi verilen bireyleri ve bir grubu gözleme alır. Gözlem sonucunda
kritik düşünme ile problem çözen grubun karşılıklı tartışma ,fikirlerin netliği
ve karşı düşünceyi değerlendirme becerilerinin üst seviyede olduğunu rapor
etmiştir.
Yaratıcılık-üretkenlik
için bireylerin bir oda içinde işbirliğine gitmesine gerek duyulmadığı
gözlemlenmiştir. Üretken işbirliği, teknoloji kullanılarak farklı medyumlarda
gerçekleşebilmektedir. İşbirliği yapmak isteyen bireyler cep telefonu veya internet
yoluyla iletişime geçebilmektedir (Chamakiotis, Dekoninck, &
Panteli, 2013).
İşbirliğini
Değerlendirme
İşbirliğini değerlendirmenin
en büyük zorluğu, hangi açıdan değerlendirme yapılacağına karar vermektir.
Bizce en önemli olan ne? İşbirliğinin bireysel veya gruba bakan neticeleri mi
yoksa bireysel kabiliyetlerin diğer grup üyelerini nasıl etkilediği mi?
Çoğunlukla bireylerin gruplara verdiği faydalar üzerinden değerlendirmeler
yapılmıştır (Webb,1997).
Öğrencilerin
işbirliğiyle alakalı genelde 4 çeşit değerlendirme vardır. İlk ikisi ‘belirli
hedeflere ulaşabilmek için’ grupların netice değerlendirmesi (1), ve bireysel
performans değerlendirmesi (2), ölçülen aslında katılım ve sürece etkidir. Diğer
ikisi ise ‘İşbirliği yapabilme kabiliyetinin hedef’ olmasıdır. İşbirliğine
katılan grubun kazandığı kabiliyet (3), bireyin kazandığı kabiliyet (4)
değerlendirilir.
Önümüzdeki
yıllarda Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Sınavı’nda (PISA) Lise
öğrencilerinin, işbirliği ile problem çözme kabiliyeti de değerlendirilecektir.
İlk denemeleri 2015 yılında yapıldı ve sağlıklı sonuçlar elde edildi.
Tavsiyeler
Literatür
taranınca görülüyor ki: işbirliğiyle alakalı çok çalışma var ama eğitimde,
sınıfta, öğrencilerin işbirliği ile öğrenmesi ile ilgili çok az çalışma var ve
merak yükseliş trendinde bunun için okulların işbirliğini süreç olarak mı yoksa
netice olarak mı eğitime dahil edeceğine kara vermesi gerekir. Her ikisi de
olabilir ama neticede seçilen üzerinde çalışma yapmak gerekmektedir.
Öğrenciden
işbirliği isteniyorsa eğitimcilerin, bireysel kazanımlar mı yoksa grup kazanımlarına
mı odaklanacağına veya her ikisine mi odaklanacağına karar vermeli.
Araştırma
neticeleri işbirliğinin her zaman gerekmediğini bazen bireylerin kendi başına
çalışması gerektiğini ortaya koymuştur. Bunun için eğitimciler öğrenciye ne
zaman işbirliğinin gerektiği ne zaman gerekmediğini izah etmesi gerekir.
Okullar kendi
içinde hem öğretmenler için hem de öğrenciler için beraber çalışma, işbirliği
ortamları hazırlamalıdır.
Dört farklı
değerlendirmenin hepsini kullanmamız gerekmez. Hedeflediğimiz sonuçlara göre
değerlendirmemizi yapmamız gerekmektedir.
İşbirliğine
gitmeden önce bireylerin karakterleri incelenmeli ve uygun olan bireylerle
işbirliği teşvik edilmelidir.
Eğitimcilerin
işbirliğinin bütün safhalarında iyi bir gözlemci olması ve elde edilen bilgiyi
eğitim adına kullanması gerekmektedir.
İşbirliği
Adına Neler Yapılmalı?
Lise sınıflarında
öncelikle bir işbirliği modeli geliştirilmeli ve sınıf kültüründe yeri olmalı.
Müfredata sınıf içi yapılabilecek aktiviteler ilave edilmeli ve kullanılabilecek
kaynaklar, kişiler ve aletler belirlenmeli. Öğrencilerin grup halinde ve
bireysel işbirliği kabiliyetleri not alınmalı ve süreç boyunca gelişimleri kontrol
edilmelidir.
Okul idaresi, sınıflarda
işbirliğini geliştirme adına yapılabilecek faaliyetleri belirlemeli,
işbirliğini okul kültürü haline getirmeye çalışmalı ve hedefleri belirleyerek kılavuzluk
yapmalıdır. İşbirliği kabiliyetini geliştirme adına bir vizyon ortaya koymalı,
çalışanlarını yeni öğretim yöntemleri kullanarak motive etmeli ve bireysel ve
grup kabiliyetlerini geliştirmeye çalışmalıdır. Bireysel veya grup
işbirliklerini gözlemlemeli, değerlendirmeli ve geri bildirimlerle etkili bir
işbirliği ortamı hazırlamalıdır.
Okul dışında
hazırlanan programlar, aktiviteler ve kültürel destekler öğrencinin sınıf
ortamı dışında da işbirliğiyle öğrenmesini sağlayabilir. Okulla bağı olmayan
profesyonel kişiler öğrencilere okul dışında ortam hazırlayabilir. Öğrenme fırsatları
iyi değerlendirilmelidir. Bireylerin okul dışındaki insanlarla işbirliğine açık
olması telkin edilmelidir. Aile çocuğun işbirliğini değerlendirmelidir.
Chamakiotis, P.,
Dekoninck, E. A., & Panteli, N. (2013). Factors influencing creativity in
virtual design teams: An interplay between technology, teams and individuals.
Creativity and Innovation Management, 22(3), 265-279.
Dede, C. (2010).
Technological supports for acquiring 21st century skills. International
encyclopedia of education, 3.
George, J. M.,
& Jones, G. R. (2005). Organizational behavior (3rd ed.). New York:
Prentice Hall.
Gokhale, A. A.
(1995). Collaborative learning enhances critical thinking.
Hesse, F., Care,
E., Buder, J., Sassenberg, K., & Griffin, P. (2015). A framework for
teachable collaborative problem solving skills. In Assessment and teaching of
21st century skills (pp. 37-56). Springer Netherlands.
Holubec, E. J.,
Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (1994). The new circles of learning:
Cooperation in the classroom and school. Alexandria, VA: Asso-ciation for
Supervision and Curriculum Development.
Johnson, D.W.,
& Johnson, R.T. (1995). Social interdependence - Cooperative learning in education. In B.
Bunker & J.Z. Rubin (Eds.), Conflict, cooperation, and justice. (pp.
205-251). San Francisco:
Jossey-Bass Publishers.
Kuhn, D. (2015).
Thinking together and alone. Educational Researcher, 44(1), 46-53.
Leydesdorff, L.,
& Wagner, C. S. (2008). International collaboration in science and the
formation of a core group. Journal of Informetrics, 2(4), 317-325.
Roschelle, J.
& Teasley, S.D. (1995). Construction of shared knowledge in collaborative
problem solving. In C.O’Malley (Ed.), Computer-supported collaborative
learning. New York: Springer-Verlag.
Stuart, L., & Dahm, E. (1999). 21st century skills for 21st century jobs. Washington, DC: US. Department of Commerce.
Trilling, B.,
& Fadel, C. (2009). 21st century skills: Learning for life in our times.
San Francisco: Jossey Ba
Webb, N. M.
(1997). Assessing students in small collaborative groups. Theory into practice,
36(4), 205-213.
